فهرست مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - مسأله‌یابی و آینده‌پژوهی در برنامه‌ها و خدمات دامپزشکی
علیرضا باهنر حمید شریفیافزایش جمعیت و نیاز به تأمین مواد غدایی، اهمیت بهداشت دام و فعالیت‌های دامپزشکی را بیش از هر زمان دیگر در امنیت غدایی و توسعه کشور مطرح نموده است. در این مقاله که فعالیت‌های دامپزشکی در حوزه دام‌های مولد غذا مورد توجه قرار می‌گیرد، مفاهیم نیاز، عرضه و تقاضا تعریف و روش چکیده کاملافزایش جمعیت و نیاز به تأمین مواد غدایی، اهمیت بهداشت دام و فعالیت‌های دامپزشکی را بیش از هر زمان دیگر در امنیت غدایی و توسعه کشور مطرح نموده است. در این مقاله که فعالیت‌های دامپزشکی در حوزه دام‌های مولد غذا مورد توجه قرار می‌گیرد، مفاهیم نیاز، عرضه و تقاضا تعریف و روش‌های تعیین و اولویت‌های نیازهای بهداشتی در جمعیت دامی کشور ارائه شده است. در زمینه مشکلات موجود در تعیین اولویت‌ها نیز نکات مهمی هم‌چون آمار جمعیت دامی، کمبود نیروی انسانی، تغییرات سریع مدیریتی، عوامل اقتصادی، ملاحظه‌های مدیریتِ، ساختار سنتی پروش دام، آموزش ناکافی تولیدکنندگان و مسئولان فنی- بهداشتی دامداری‌ها، فقدان همکاری‌های بین‌بخشی و حمایت‌‌های لازم از سازمان دامپزشکی کشور، نبود اطلاعات کافی از بیماری‌ها و وضعیت بهداشت دام در کشورهای همسایه به‌ویژه عراق و افغانستان و ضعف در سیستم‌های قرنطینه‌ای مرزی و بین استانی مورد توجه قرار گرفته است. همچنین عوامل مؤثر بر بهره‌مندی از خدمات بهداشت دام نکاتی چون دسترسی به خدمات، احساس نیاز یا تقاضا، اطمینان از کیفیت، قیمت و هزینه خدمات و پوشش بیمه مورد اشاره قرار گرفته است. از طرف دیگر، در دهه‌های اخیر موضوع‌هایی مانند تغییرات اقلیمی و آب‌وهوایی، تغییر قوانین و مقررات بین‌المللی در رابطه با بهداشت دام و محیط زیست، محصولات تراریخته، بیوتروریسم و خشک‌سالی که هر کدام به شکلی بر سلامت و تولیدات دامی تأثیر می‌گذارد، ضرورت توجه به آینده‌پژوهی را مطرح می‌نماید. آینده‌پژوهی علمی است که کمک می‌کند که این تغییرات بهتر دیده شود و برای آن‌ها آمادگی وجود داشته باشد. پدیدار شدن برخی حیطه‌های جدید مانند هوش مصنوعی، پزشکی و دامپزشکی از راه دور (Telemedicine)، پزشکی و دامپزشکی شخصی (Personalized medicine)، پیدایش ربات‌ها در پزشکی و دامپزشکی و ... از مواردی است که برای آمادگی بهتر در آینده باید به آن‌ها توجه نمود. مجموع این موضوع‌ها، باید ما را به این فکر وا دارد که چقدر برای آینده و این تغییرات آمادگی وجود دارد. پیشنهاد می‌شود در حیطه‌های مهم دامپزشکی هم‌چون آموزش و پژوهش، ساختارهای دامپزشکی در سطوح ملی و بین‌المللی و مشاغل مرتبط با دامپزشکی، در راستای آینده‌نگاری و آینده‌پژوهی تغییراتی صورت گیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - ارزیابی آزمون‌های تشخیصی و غربالگری در دامپزشکی
محمدآراد زندیه فاطمه شیخیان حمید شریفی حسام الدین اکبرینآزمونهای غربالگری نوع خاصی از آزمون‌های تشخیصی هستند که در جمعیت به‌ظاهر سالم انجام می‌شود. هدف از انجام آزمون‌های تشخیصی تشخیص درست بیماران، تفریق حیوانات بیمار از حیوانات سالم، تشخیص موارد و کنترل‌ها و تشخیص موارد طبیعی و غیر طبیعی است. آزمون‌های غربالگری باید ساده، چکیده کاملآزمونهای غربالگری نوع خاصی از آزمون‌های تشخیصی هستند که در جمعیت به‌ظاهر سالم انجام می‌شود. هدف از انجام آزمون‌های تشخیصی تشخیص درست بیماران، تفریق حیوانات بیمار از حیوانات سالم، تشخیص موارد و کنترل‌ها و تشخیص موارد طبیعی و غیر طبیعی است. آزمون‌های غربالگری باید ساده، ارزان بودن، سریع و معتبر باشند. آزمون‌های تشخیصی و غربالگری به‌طور عمده در پایش بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، از این‌رو آشنایی با اصطلاحات تخصصی مرتبط با ارزیابی این آزمون‌ها از جمله حساسیت، ویژگی، ارزش‌های پیشگویی مثبت و منفی، صحت و دقت و همچنین مفاهیمی مانند استاندارد طلایی به‌دلیل این‌که اغلب به‌جای یکدیگر استفاده می‌شوند و یا اشتباه تفسیر می‌شوند، اهمیت ویژه‌ای دارد. همچنین با توجه به این‌که آزمون‌های استاندارد طلایی اغلب گران‌تر و زمان‌برتر هستند، از آزمون‌های تشخیصی ناقص استفاده می‌شود که در این شرایط با محاسبه‌ی حساسیت و ویژگی، محاسبه‌ی شیوع واقعی و ظاهری که توسط آزمون تشخیصی به‌دست آمده است؛ قابل محاسبه می‌شود، اما در صورتی که آزمون استاندارد طلایی موجود نباشد، ارزیایی آزمون‌ها از روش‌های دیگر از جمله آزمون شاخص کاپا استفاده می‌شود. یافته‌های تفسیر این آزمون‌ها رویکردی جامع و مبتنی بر شواهد را به کلینیسین‌ها و خبرگان ارائه می‌دهد که در نهایت به پایش دقیق‌تر، جامع‌تر، ارزان‌تر و سریع‌تر منجر می‌شود. در این مقاله مروری با بررسی کامل و جامع روی مفاهیم مرسوم در ارزیابی آزمون‌های تشخیصی به‌همراه حل مثال‌هایی کاربردی به بسط و ارائه‌ی جامعی از این مفاهیم پرداخته خواهد شد. همچنین آخرین مطالعه‌های اصیلی که در زمینه‌ی ارزیابی آزمون‌های تشخیصی انجام شده‌اند، نیز در این مقاله مرور خواهد شد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - مروری بر روش‌های تعیین تعداد نمونه، نمونهگیری آماری و گردآوری داده‌ها در پژوهش‌های دامپزشکی
داریوش سعادتی سمیرا سعادت جو علی انوشادر شروع هر مطالعه‌ای، معمولاً این سؤال‌ها به ذهن پژوهشگر می‌رسد؛ چه تعداد نمونه برای انجام این مطالعه باید اخذ شود؟، این نمونه‌ها با چه روشی از بین اعضای جامعه هدف انتخاب می‌شوند؟، داده‌های مورد نیاز برای انجام این پژوهش با چه روشی باید جمع‌آوری شوند؟ در این مقاله تلاش چکیده کاملدر شروع هر مطالعه‌ای، معمولاً این سؤال‌ها به ذهن پژوهشگر می‌رسد؛ چه تعداد نمونه برای انجام این مطالعه باید اخذ شود؟، این نمونه‌ها با چه روشی از بین اعضای جامعه هدف انتخاب می‌شوند؟، داده‌های مورد نیاز برای انجام این پژوهش با چه روشی باید جمع‌آوری شوند؟ در این مقاله تلاش می‌شود به این سؤال‌ها پاسخ داده شود. برای انتخاب تعداد نمونه مناسب باید به روش آماری که قرار است داده‌ها با آن تجزیه و تحلیل شوند، توجه شود. در بررسی‌ها پژوهشگر قصد دارد با توجه به میانگین یا شیوعی که در نمونه آماری به دست آمده، میانگین یا شیوع مورد نظر را در جامعه با حدود اطمینان 95 درصد برآورد نماید. دو فرمول برای تعیین حجم نمونه در بررسی‌ها وجود دارد که به آن‌ها اشاره می‌شود. در مطالعه‌ها هدف مقایسه میانگین یا شیوع بین گروه‌های مختلف است. در هر مطالعه با توجه به این‌که از کدام آزمون آماری برای آنالیز داده‌ها استفاده شود، فرمول خاصی برای تعیین تعداد نمونه وجود دارد که به برخی از آن‌ها در این مقاله اشاره می‌شود. برای انتخاب روش نمونهگیری از لحاظ آماری باید به نوع پژوهش توجه شود، در بررسی‌ها و مطالعه‌ها مشاهده‌ای مقطعی نمونه آماری باید به صورت تصادفی از بین اعضای جامعه انتخاب شود. در غیر این صورت نمونه معرف جامعه هدف نخواهد بود. اما در مطالعه‌های مداخله‌ای، بحث روش نمونهگیری آماری مطرح نیست، بلکه ضوابطی برای ورود به مطالعه وجود دارد و هر فرد یا حیوانی (در مطالعه‌های دامپزشکی) که این ضوابط را داشته باشد؛ می‌تواند وارد مطالعه شود. پس از ورود اعضاء به مطالعه مداخله‌ای، باید این اعضا به صورت تصادفی به تیمارهای مختلف تخصیص داده شوند. داده‌های مورد نیاز برای انجام پژوهش را می‌توان از طریق معاینه، مشاهده، انجام آزمایش‌ها یا مصاحبه جمع‌آوری کرد. برای انجام مصاحبه باید پرسشنامه‌ای طراحی شود. در طراحی پرسشنامه باید به پایایی و روایی سؤال‌ها توجه شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - تجزیه و تحلیل آماری داده‌های مرتبط با پژوهش‌ها و خدمات دامپزشکی
نگین اسفندیاری محمد آراد زندیهپژوهشگران با استفاده از داده‌هایی (data) که از ویژگی‌های مختلف حیوانات و محیط آن‌ها به دست می‌آورند، می‌توانند به تفسیر و تحلیل مشکلات و بیماری‌های دامی بپردازند. تجزیه و تحلیل داده‌های مرتبط با پژوهش‌های دامپزشکی نقش کلیدی در کشف ارتباط‌های موجود در این پژوهش‌ها را دار چکیده کاملپژوهشگران با استفاده از داده‌هایی (data) که از ویژگی‌های مختلف حیوانات و محیط آن‌ها به دست می‌آورند، می‌توانند به تفسیر و تحلیل مشکلات و بیماری‌های دامی بپردازند. تجزیه و تحلیل داده‌های مرتبط با پژوهش‌های دامپزشکی نقش کلیدی در کشف ارتباط‌های موجود در این پژوهش‌ها را دارد. تفسیر این داده‌ها در نهایت منجر به نتیجه‌گیری و کشف الگوهای پیچیده می‌شود. برای تشخیص و کشف این ارتباط‌ها به‌ویژه در حوزه‌ی دامپزشکی که به تنوع زیستی و طیفی از گونه‌ها شاخص است، به روش‌های آماری قوی و دقیق نیاز دارد. برای استنباط در مورد علیت بیماری یا فرضیه‌ی یک پژوهشگر، داده‌ها باید دسته‌بندی شود و که هدف از آن رسیدن به این تصمیم است که آیا گروه‌ها از نظر آماری تفاوت دارند یا خیر؟ در نهایت با استفاده از یک آزمون آماری مناسب فرضیه‌ی پژوهش رد یا قبول می‌شود و در نهایت تفسیرهای لازم صورت می‌گیرد. پژوهشگر می‌تواند تصمیم بگیرد که چه داده‌هایی و به چه صورت باید جمع‌آوری بشوند. در عمل در این حالت دست پژوهشگر باز است و می‌توانند به بهترین شکل ممکن تصمیم‌گیری بکند، اما اغلب جمع‌آوری داده به‌صورت آینده‌نگر پرهزینه و زمان‌بر است. حالت دیگر پژوهش‌های گذشته‌نگر هستند، که اغلب از داده‌هایی که توسط دامپزشکان از کشتارگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها، کلینیک‌ها، مراکز مایه‌کوبی و ... یا از سازمان‌ها و نهادهای دیگر جمع‌آوری شده است. با استفاده از کتاب‌های مرجع و مقالات مفاهیم اولیه به‌طور کامل بسط داده شد. در این مقاله طیف وسیعی از تکنیک‌های آماری مورد استفاده در پژوهش‌های دامپزشکی بررسی شد. در ابتدا به نرمال‌سازی داده‌ها، سپس به آزمون فرضیه و آزمون‌های پارامتریک و ناپارامتریک، آزمون‌های همبستگی و رگرسیون و در انتها به روایی و پایایی پرداخته شد. این قابلیت‌ها و آزمون‌های آماری در کشف ارتباط‌های زیستی در گونه‌ها مؤثر است. این مقاله مروری می‌تواند به عنوان یک راهنمای جامع برای پژوهشگران و متخصصان حوزه‌های مختلف علوم دامپزشکی عمل می‌کند و بینش‌هایی را در مورد کاربرد درست تحلیل‌های آماری ارائه می‌دهد. با توجه به پیچیدگی‌های برخی از داده‌های دامپزشکی، استفاده درست از نرم‌افزارها و آزمون‌های آماری در نهایت ارتقای کیفیت و قابلیت اطمینان پژوهش‌ها در دامپزشکی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - مطالعه‌های مشاهده‌ای در پژوهش‌ها و خدمات دامپزشکی
علیرضا باهنر مرضیه فائزی زهرا بلوکیاز مهم‌ترین کاربردهای علم اپیدمیولوژی، بررسی علت رخداد بیماری‌ها است. در این راستا طراحی درست مطالعه‌ها برای نزدیک شدن به علت و عوامل خطر رخداد بیماری‌ها امری حیاتی است. مطالعه‌های مشاهده‌ای، دسته‌ای از مطالعه‌ها هستند، که به شناسایی عوامل خطر رخداد بیماری‌ها کمک کرده و چکیده کاملاز مهم‌ترین کاربردهای علم اپیدمیولوژی، بررسی علت رخداد بیماری‌ها است. در این راستا طراحی درست مطالعه‌ها برای نزدیک شدن به علت و عوامل خطر رخداد بیماری‌ها امری حیاتی است. مطالعه‌های مشاهده‌ای، دسته‌ای از مطالعه‌ها هستند، که به شناسایی عوامل خطر رخداد بیماری‌ها کمک کرده و با برآورد کمی اثر این عوامل بر رخداد بیماری، در کنترل آن در جامعه تأثیر می‌گذارند. این مطالعه‌ها از راه مشاهده سیر طبیعی بیماری در جمعیت انجام می‌شوند. ثبت درست و دقیق داده‌ها (بخشی که در کشور کم‌تر مورد توجه قرار می‌گیرد) زیربنای اصلی این مطالعه‌ها است که نیازمند توجه ویژه مراکز آموزشی، ترویجی و پژوهشی است. در این مقاله در ابتدا انواع مطالعه‌های مشاهده‌ای به‌طور کلی معرفی شده است. پس از آن مطالعه‌های مقطعی، مورد- شاهدی و هم‌گروهی به‌عنوان سه نوع اصلی مطالعه‌های مشاهده‌ای به‌طور کامل توضیح داده شده‌اند. چگونگی گروه‌بندی نمونه‌ها برای ورود به مطالعه، محاسبه حداقل تعداد نمونه، کاربردها و مزایا و معایب هر یک از مطالعه‌ها به‌تفصیل شرح داده شده‌است. همچنین امکاناتی که هر یک از انواع این مطالعه‌ها برای تفسیر علیتی رخداد بیماری یا حاصل مورد نظر در مطالعه، در اختیار پژوهشگر می‌گذارد؛ در انتهای هر بخش آمده است. پس از معرفی چگونگی اجرای هر مطالعه، برای آشنایی بیشتر خوانندگان بسته به مورد به 3 یا 4 مقاله که طرح مطالعاتی مشابه دارند، ارجاع داده شده است تا به عنوان نمونه‌ای از یک مطالعه مشاهده‌ای به‌عنوان الگو قرار گیرد. باید توجه داشت این نوع مطالعه‌ها زیربنایی، برای اجرای مطالعه‌های مداخله‌ای هستند و ایجاد زیرساخت برای ثبت داده و تحلیل آن برای انجام این مطالعه‌ها ضروری است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - مطالعه‌های تجربی (مداخله‌ای) در پژوهش‌ها و خدمات دامپزشکی
علیرضا باهنر مرضیه فائزی زهرا بلوکیمطالعههای مداخله‌ای (تجربی) به‌ویژه در سطح آزمایشگاهی، بخش عمده‌ای از پایان‌نامه‌های انجام شده در دانشکده‌های دامپزشکی کشور را تشکیل می‌دهند. اهمیت این طرح مطالعاتی در پژوهش‌های کاربردی و توسعه‌ای، ضرورت آشنایی دانشجویان و پژوهشگران با این طرح را بیش از پیش روشن می‌ساز چکیده کاملمطالعههای مداخله‌ای (تجربی) به‌ویژه در سطح آزمایشگاهی، بخش عمده‌ای از پایان‌نامه‌های انجام شده در دانشکده‌های دامپزشکی کشور را تشکیل می‌دهند. اهمیت این طرح مطالعاتی در پژوهش‌های کاربردی و توسعه‌ای، ضرورت آشنایی دانشجویان و پژوهشگران با این طرح را بیش از پیش روشن می‌سازد. در این مقاله ابتدا تاریخچه‌ی مختصری در مورد این نوع مطالعه آمده است. سپس با معرفی انواع این مطالعه‌ها (آزمایشگاهی و تجربی، کارآزمایی بالینی، کارآزمایی میدانی یا در عرصه،کارآزمایی اجتماعی و مطالعه شبه‌تجربی)، مرحله‌های مختلف این طرح (کارآزمایی برای فارماکولوژی و تعیین سمیت، کارآزمایی اولیه برای تعیین اثرات بالقوه درمانی و ایمنی دارو، مرحله ارزیابی بالینی، ارزیابی پس از بازاریابی) و کاربردها به‌انواع روش‌های اجرای آن (طرح‌های موازی، متقاطع، متوالی و فاکتوریل) پرداخته شده است. تعداد نمونه‌ی مورد نیاز برای اجرای مطالعه، ملاک‌های ورود دام‌های مورد مطالعه و ملاک‌های خروج آن‌ها از طرح، چگونگی کورسازی و رضایت آگاهانه (ملاحظه‌های اخلاقی) در این مقاله بیان شده است. با توجه به اهمیت کارآزمایی‌های بالینی به‌ویژه از نظر لزوم رعایت اخلاق در پژوهش، به ضرورت ثبت این نوع مطالعه پس از تدوین پروپوزال و پیش از اجرا نیز اشاره شده است. در این مقاله به نمونه‌های متعددی از مطالعه‌های مداخله‌ای منتشر شده در ایران و جهان ارجاع داده شده تا دانشجویان و پژوهشگران بتوانند از این طرح‌ها به‌عنوان الگوی اجرایی استفاده کرده و بیشتر با مطالعه‌های مداخله‌ای آشنا شوند. انتظار می‌رود خواننده با یادگیری مطالب ارائه شده بتواند با شناختی مناسب، مقاله‌ها و گزارش‌های چاپ شده در متون علمی را به‌صورت نقادانه مطالعه نموده و بتواند در اجرای یک مطالعه تجربی، ایفای نقش مؤثری داشته باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - مروری بر کاربردهای هوش مصنوعی در پیش‌بینی رخداد و تشخیص بیماری‌ها در دامپزشکی: چالش‌ها و تکنیک‌ها
مهدی باشی‌زاده پرهام صوفی‌زاده مهدی ضمیری آیدا لامعی متین ستوده‌نژاد مهسا دانشمند ملیکا قدرتی اریکا عیسوی حسام الدین اکبرینتشخیص زودهنگام بیماری‌ها، یکی از هدف‌های اصلی دستگاه‌های بهداشتی و سلامت است. این تشخیص به‌موقع می‌تواند از آسیب‌های بالقوه‌ی بیماری‌ها بکاهد. اهمیت این مسأله در دامپزشکی به‌سبب تلفیق آن با هدف‌های اقتصادی نیز چندین برابر می‌شود. بنابراین وجود یک رویکرد پیش‌بینی‌کننده ب چکیده کاملتشخیص زودهنگام بیماری‌ها، یکی از هدف‌های اصلی دستگاه‌های بهداشتی و سلامت است. این تشخیص به‌موقع می‌تواند از آسیب‌های بالقوه‌ی بیماری‌ها بکاهد. اهمیت این مسأله در دامپزشکی به‌سبب تلفیق آن با هدف‌های اقتصادی نیز چندین برابر می‌شود. بنابراین وجود یک رویکرد پیش‌بینی‌کننده برای تشخیص زودهنگام بیماری‌ها ضروری است. این رویکرد باید مبتنی بر شواهد بوده و از دقت بالایی برخوردار باشد. همچنین باید از نظر اقتصادی نیز صرفه‌ی بالایی داشته باشد. هوش مصنوعی توانایی یک کامپیوتر یا ربات کنترل‌شده توسط کامپیوتر برای انجام کارهایی است که معمولاً توسط انسان انجام می‌شود و به هوش و تشخیص انسان نیاز دارد. ظهور تکنیک‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در دنیای امروز، موجب بهبود عملکردهای موجود در سامانه‌های مراقبتی و بهداشتی شده است، به‌طوری که با به‌کارگیری این تکنولوژی، پیشرفت چشم‌گیری در رویه‌های پیش‌بینی رخداد و تشخیص بیماری‌ها، مدیریت و بهداشت در سطح کلان و ... شده است. همچنین نوع بیماری قابل تشخیص، می‌تواند بسیار گسترده باشد و هرنوع بیماری‌ای که دارای داده‌ی قابل پردازش با الگوریتم‌های هوش مصنوعی باشد، می‌تواند توسط مدل آموزش داده‌شده تشخیص داده شود، اما صحت تشخیص با توجه به شاخص‌های بیماری و داده‌ی جمع‌آوری‌شده و مواردی مانند این متفاوت خواهد بود. در این مقاله به مهم‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی در دامپزشکی اشاره خواهد شد و به‌طور کلی، این کاربردها در حوزه‌های گوناگونی مانند تشخیص بیماری‌های شایع، تشخیص تفریقی، پیش‌بینی رخداد بیماری‌ها، تکنیک‌های تصویربرداری تشخیصی دامپزشکی، کلینیکال پاتولوژی دامپزشکی و ... مورد بررسی قرار خواهند گرفت. علاوه بر این به چالش‌های موجود در این زمینه نیز اشاره خواهد شد. این مقاله مروری بر مطالعه‌های موجود در این زمینه است. پرونده مقاله